Zakon o vodama je za našu temu pre svega interesantna u delu u kome definiše “vodno zemljšte” kao javno dobro u javnoj svojini, koje se eventualno može dati na korišćenje ili u zakup.
Definicija “vodnog dobra” koje predstavljaju vode i vodno zemljište kao i mogućnost zakupa i korišćenja date su u članu 4. i članu 5. Zakona o vodama:
“Pojam vodnog dobra
Vodno dobro, u smislu ovog zakona, jesu vode i vodno zemljište.
Vodno dobro se koristi na način i pod uslovima utvrđenim ovim zakonom.
Vode su prirodno bogatstvo i u svojini su Republike Srbije.
Vode i vodno zemljište u javnoj svojini su javno vodno dobro.
Javno vodno dobro je neotuđivo.
Javno vodno dobro se koristi na način kojim se ne utiče štetno na vode i priobalni ekosistem i ne ograničavaju prava drugih.
Na javnom vodnom dobru može se, pod uslovima utvrđenim ovim zakonom i posebnim zakonom, steći pravo korišćenja, a na vodnom zemljištu u javnoj svojini i pravo zakupa.“
Iz navedenog je jasno da je vodno zemljište u javnoj svojini – Republike Srbije, da je neotuđivo i da se eventualno može dati na korišćenje ili u zakup.
2.2. Tema vodnog zemljišta se u zakonu razrađuje od člana 8. do člana 12. Zakona o vodama koje se u članu 8. najpre definiše kao “korito za veliku vodu” i “priobalno zemljište” kad su u pitanju tekuće vode.
U članu 9. definiše se “priobalno zemljište” kao “pojas zemljišta neposredno uz korito za veliku vodu vodotoka”, a širina ovog pojasa se određuje zavisno od toga da li je područje zaštićeno od poplava ili ne do 10m odnosno do 50m, zavisno i od veličine vodotoka itd., ali se zavidno od potreba može odrediti i drugačija širina.
“Vodno zemljište
Vodno zemljište, u smislu ovog zakona, jeste zemljište na kome stalno ili povremeno ima vode, zbog čega se formiraju posebni hidrološki, geomorfološki i biološki odnosi koji se odražavaju na akvatični i priobalni ekosistem.
Vodno zemljište tekuće vode, u smislu ovog zakona, jeste korito za veliku vodu i priobalno zemljište.
Vodno zemljište stajaće vode, u smislu ovog zakona, jeste korito i pojas zemljišta uz korito stajaće vode, do najvišeg zabeleženog vodostaja.
Vodno zemljište obuhvata i napušteno korito i peščani i šljunčani sprud koji voda povremeno plavi i zemljište koje voda plavi usled radova u prostoru (pregrađivanja tekućih voda, eksploatacije mineralnih sirovina i slično).
Priobalno zemljište, u smislu ovog zakona, jeste pojas zemljišta neposredno uz korito za veliku vodu vodotoka koji služi održavanju zaštitnih objekata i korita za veliku vodu i obavljanju drugih aktivnosti koje se odnose na upravljanje vodama.
Širina pojasa priobalnog zemljišta iz stava 1. ovog člana je:
1) u području nezaštićenom od poplava do 10 m;
2) u području zaštićenom od poplava do 50 m (zavisno od veličine vodotoka, odnosno zaštitnog objekta), računajući od nožice nasipa prema branjenom području.
Izuzetno od stava 2. ovog člana Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede (u daljem tekstu: Ministarstvo), a na teritoriji autonomne pokrajine nadležni organ autonomne pokrajine, može da odredi i drukčiju širinu priobalnog zemljišta, ako je to potrebno radi:
1) zaštite voda, akvatičnih i priobalnih ekosistema;
2) uređenja voda;
3) zaštite dobara posebnih vrednosti i kapitalnih objekata;
4) obavljanja drugih poslova od opšteg interesa, u skladu sa ovim zakonom.“
Član 9. određuje da vodnim zemljištem upravlja javno vodoprivredno preduzeće, a u članu 10. se određuju moguće namene vodnog zemljišta, od kojih je jedna i “sport, rekreacija i turizam” na poziciji 8.
“Član 10
Vodno zemljište je namenjeno za održavanje i unapređenje vodnog režima u skladu sa ovim zakonom i aktima donetim na osnovu ovog zakona, a posebno za:
1) izgradnju, rekonstrukciju i sanaciju vodnih objekata;
2) održavanje korita vodotoka i vodnih objekata;
3) sprovođenje mera koje se odnose na uređenje vodotoka i zaštitu od štetnog dejstva voda, uređenje i korišćenje voda i zaštitu voda.
Osim za namene iz stava 1. ovog člana, vodno zemljište može da se, u skladu sa ovim zakonom i aktima donetim na osnovu ovog zakona, koristi i za:
1) izgradnju i održavanje linijskih infrastrukturnih objekata;
2) izgradnju i održavanje objekata namenjenih odbrani države;
3) izgradnju i održavanje brodogradilišta, kao i luka, pristaništa, plovnog puta i drugih objekata u skladu sa zakonom kojim se uređuje plovidba;
4) izgradnju i održavanje objekata za korišćenje prirodnih kupališta i za sprovođenje zaštitnih mera na prirodnim kupalištima;
5) izgradnju i održavanje objekata za proizvodnju električne energije korišćenjem vodnih snaga;
6) obavljanje privredne delatnosti, i to:
(1) formiranje privremenih deponija šljunka, peska i drugog materijala,
(2) izgradnju objekata za koje se izdaje privremena građevinska dozvola u smislu zakona kojim se uređuje izgradnja objekata,
(3) postavljanje manjih montažnih objekata privremenog karaktera za obavljanje delatnosti za koje se ne izdaje građevinska dozvola u smislu zakona kojim se uređuje izgradnja objekata;
7) postavljanje privezišta za čamce, kao i plutaćujeg objekta u smislu zakona kojim se uređuju plovidba i luke;
8) sport, rekreaciju i turizam;
9) obavljanje poljoprivredne delatnosti;
10) vršenje eksploatacije mineralnih sirovina u skladu sa ovim i posebnim zakonom.
Ako je za obavljanje privredne delatnosti iz stava 2. tačka 6) podtačka (1) ovog člana, neophodno pristajanje brodova uz obalu, na formiranje privremenih deponija šljunka, peska i drugog materijala primenjuju se odredbe zakona kojim se uređuju plovidba i luke.“
Članovima od 10a do 10đ utvrđuje se način davanja vodnog zemljišta u zakup i ustanovljavanje prava stvarne službenosti na vodnom zemljištu, a članom 11. se uređuje način određivanja granica vodnog zemljišta.
Prema članu 11. granice vodnog zemljišta na teritoriji Sisevca utvrđuje Ministarstvo.
“Određivanje granica vodnog zemljišta
Ministarstvo, a na teritoriji autonomne pokrajine nadležni organ autonomne pokrajine, određuje granice vodnog zemljišta.
Vodno zemljište iz stava 1. ovog člana upisuje se u javne knjige o evidenciji nepokretnosti i pravima na njima.
Granice vodnog zemljišta unose se i u prostorne (prostorni plan jedinice lokalne samouprave, prostorni plan područja posebne namene i regionalni prostorni plan) i urbanističke planove (plan generalne regulacije, generalni urbanistički plan i plan detaljne regulacije).
Ministar bliže propisuje način određivanja granica vodnog zemljišta.“
Iz svega navedenog, a imajući u vidu da je PDR Sisevac 1 (severozapad) propisano da se vodno zemljište nalazi van građevinskog reona, tj. da na njemu nije moguća gradnja – ostaje još da primenom propisa ustanovimo – gde je vodno zemljište?
Međutim, poznat je problem da RGZ prilikom upisa kategorije zemljišta koristi kategorije građevinskog, poljoprivrednog i šumskog – ali ne i vodnog zemljišta.
Prema informacijama koje se mogu naći na internetu kao što je članak koji se odnosi na problematiku vodnog zemljišta na https://www.paragraf.rs/dnevne-vesti/120917/120917-vest8.html čini se da je problem u tome što po članu 11. Ministarstvo određuje granice vodnog zemljišta – a ono to nije učnilo.
Ovo je potencijalno dodatni problem kad je reč o omogućavanju – ili sprečavanju gradnje na prostoru koji se po važećim propisima može – ali i ne mora smatrati vodnim zemljištem, budući da su granice vodnog zemljišta samo opisno određene (npr. u granici DO 10m od vodotoka, pri čemu bi se pod “vodotokom” verovatno smatrala parcela same reke?) ali ne i precizno opredeljene…
Projekat “Izvor reke za sve nas” je realizovan u okviru programa podrške javnom zagovaranju „Istraži – Osnaži“ koji finansira Vlada Ujedinjenog Kraljevstva, a sprovodi Trag fondacija. Izradu ovog materijala je finansirala Vlada Ujedinjenog Kraljevstva; izneti stavovi nužno ne odražavaju zvaničnu politiku Vlade Ujedinjenog Kraljevstva.
