Planirano zaštićeno područje vrelo Grze locirano je na prostoru severnog dela turističkog naselja Grza, severno od puta Paraćin – Zaječar, obuhvata vrelo Grze, Gornje jezero i šire područje oko vrela.
Planirano zaštićeno područje obuhvata širi prostor u odnosu na zvanično proglašeno zaštićeno područje „Spomenik prirode vrelo Grze“, koje zauzima manji deo prostora oko vrela i Gornjeg jezera (opisano u analizi politika).
Bitni uticaji ljudskih aktivnosti u odnosu na ovo planirano zaštićeno područje, prema terenskom istraživanju mogu se podeliti u dve grupe:
1. Pritisak na planirano zaštićeno područje kroz masovni „izletnički turizam“ usmeren ka vrelu Grze.
2. Korišćenje voda iz Gornjeg jezera za privredne potrebe.
Sačinili smo pregled posledica koje ove dve aktivnosti izazivaju na prostoru područja koji dajemo u daljem tekstu.
1. Pritisak „izletničkog turizma“ i posledice po područje
Velik broj izletnika svakog dana dolazi da poseti prostor vrela Grze. Neki od njih su samo „prolaznici“ koji se fotografišu na vrelu, ali jedan broj posetilaca na prostoru zvanično zaštićenog područja „Spomenik prirode vrelo Grze“ organizuje piknike, koji uključuju paljenje vatre, roštiljanje, uz sakupljanje granja za vatru po okolnim šumama, ostavljanje zgarišta na zemljištu na brojnim lokacijama, neizbežno smeće koje se nepropisno odlaže (uz hroničan nedostatak posuda za komunalni otpad koje je trebao da obezbedi upravljač zaštićenog područja – Turistička organizacija Paraćin).
Na prostor zaštićenog područja ulazi se automobilima – što je zabranjeno saobraćajnim znakom i što je do pre nekoliko godina onemogućavala u međuvremenu uklonjena kapija na ulazu u zaštićeno područje.
Na prostoru zaštićenog područja nema predstavnika upravljača, nema čuvarske službe, javni inventar je oštećen i ne popravlja se, smeće se ne prikuplja redovno, a prostor područja se kako izgleda ne čisti uopšte – jer bačeno smeće mesecima je u šumi na mestu gde je i odbačeno.
Sve ovo ilustruju brojne fotografije, a veoma loše stanje zaštićenog područja smo dokumentovali i našim ranijim terenskim istraživanjima u protekloj godini.
2. Korišćenje voda iz jezera za privredne potrebe
Praćenjem vodostaja u Gornjem jezeru tokom godine ustanovili smo da u sušnom periodu više nema preliva preko prelivne brane akumulacije. Na ovaj način dolazi do prekida toka reke neposredno iza prelivne brane, a tok se ponovo uspostavlja nekoliko desetina metara nizvodno, tako što deo vode „curi“ kroz sistem ustava i betonskih kanala koji je davno izgrađen i koji je služio za regulaciju nivoa vode u Gornjem jezeru. 
Ovaj sistem kanala i ustava sada je urastao u vegetaciju i delovi se ne mogu jasno razaznati. Iz sistema betonskih kanala vodu „uzima“ ukopana cev koja je odvodi do ribnjaka u blizini Planinarskog doma van zone zaštićenog područja i van zone planiranog zaštićenog područja. U našoj analizi politika koje utiču na zaštićeno područje ukazali smo na to da je inspekcija ustanovila da nisu ugrađeni merači protoka, pa se tako ne zna tačno koju količinu vode koristi ribnjak i takođe se ne može ni ustanoviti da li u reci ostaje propisani minimum od 34 litra vode u sekundu.
Činjenica je da ribnjak koristi vodu, da je pre tri godine dozvoljeno da ribnjak proširi (udvostruči) kapacitete, da vode na prelivu jezera nema, da je reka u prekidu iza brane do mesta na kome voda „curi“ iz starog betonskog kanala i kreira tok reke, a da na izlazu iz ribnjaka žustri potok odvodi vodu ka toku reke.
Kako je nemoguće bez odgovarajućih uređaja izmeriti tok reke i količinu vode koju uzima ribnjak, ostaje nam da konstantujemo da je ovo pitanje neophodno hitno urediti i da je to zadatak upravljača – Turističke organizacije Paraćin i JVP „Srbijavode“ odnosno nadležne vodne inspekcije.
Zaključak
Prostor zaštićenog područja „Spomenik prirode vrelo Grze“ koji zauzima manji deo znatno šireg prostora planiranog za zaštitu pro Prostornom planu Opštine Paraćin na ozbiljnom je udaru „izletničkog turizma“ koji u odsustvu bilo kakve kontrole i regulacije na prostoru vrela nanosi ozbiljne štete prirodnim vrednostima područja.
Istovremeno, otvoreno je pitanje načina na koji se koristi voda iz Gornjeg jezera za privredne potrebe, uz sumnju da u trenucima kada je vodostaj nizak, dolazi do ugrožavanja jezera prekomernim korišćenjem voda.
Navedeni problemi i sumnje mogu se otkloniti efikasnom reakcijom upravljača zaštićenog područja – Turističke organizacije Paraćin. Ali za sada takva reakcija izostaje iako je na probleme na prostoru vrela ukazivano više puta u proteklih godinu dana.
U toku je usvajanje novog desetogodišnjeg Plana upravljanja zaštićenim područjem. Videćemo da li će usvajanje i primena novog Plana koji stupa na snagu, ukoliko bude usvojen, od naredne godine, promeniti na bolje situaciju na zaštićenom području.
Ova internet strana je razvijena u okviru projekta „Mreža građana za zaštitu prirode“, kao deo aktivnosti programa EKO-SISTEM koјi realizuјu Mladi istraživači Srbiјe, a podržava Švedska.
