Planirano zaštićeno područje Staro Moravište – Korman locirano je na prostoru između Ratara i Striže, zapadno od pruge Beograd – Niš i istočno od puta Striža – Donje Vidovo.
Reč je o “mrtvaji” – starom toku Velike Morave koja je u procesu je nestajanja kao barski ekosistem. Na prostoru u granicama planiranog zaštićenog područja vidljiva je “petlja” nekadašnjeg toka reke, a čitav ovaj povezan je severno sa kanalima koji odvode vodu kroz “Strišku baru” i dalje prema “Šavačkoj bari”, Crnici i Velikoj Moravi.
Izlaskom na teren tokom leta i jeseni 2023. godine ustanovili smo da pored veoma kišne godine, opstaju samo delovi nekadašnje bare, ali bez vidljivih površina prekrivenih vodom. Ovi izolovani delovi mrtvaje su urasli u trsku, što pokazuje da zemljište i dalje ima vlažnost dovoljnu da sprečava poljoprivredne radove na tom prostoru. Međutim, prirodni procesa odumiranja bare, radovi na oceđivanju zemljišta – melioraciji koji su preduzimana u neposrednoj blizini područja tokom komasacije u prošlosti u selu Striža, kao i intenzivno navodnjavanje okolnih njiva kao dodatni uzrok pada nivoa podzemnih voda, doveli su do toga da više nema stalnih stajaćih voda na ovom prostoru.
Deo bivšeg vodotoka kako je rečeno i dalje postoji kao melioracioni kanal – “potok” koji odvodi vodu sa područja prema Crnici i Velikoj Moravi. Površine pod poljoprivrednim kulturama zauzele su delove nekadašnje bare i ovaj proces izgleda nezaustavljiv. Bara je u svakom slučaju izgubila veliki deo svojih prirodnih vrednosti zbog kojih je našla svoje mesto kao planirano zaštićeno područje u Prostornom planu Opštine Paraćin.
Poslednji ortofoto snimak na aplikaciji GoogleEarthPro na kome se jasnije ocrtavaju površine pokrivene stajaćom vodom je iz 2006. godine.
Na ortofoto snimcima istog područja od kojih je zadnji iz 2022. godine – površine pod vodom se ne mogu videti. Iako je ovo možda samo sezonski efekat, pomenućemo da ni tokom više izlazaka na teren tokom 2023. godine naš tim nije na lokaciji zatekao vidljive površine pod vodom niti su uočene izviđanjem uz pomoć bespilotne letelice.
Obod Starog Moravišta oivičava dobrim delom površina pod gustim žbunjem i šumarcima, delom skoro neprohodnim.
Nismo uočili značajne divlje deponije kakvih ima na nekim drugim prostorima planiranim za zaštitu, a nema ni izgradnje objekata.
Ono što se dešava na terenu je da veliki deo stare bare polako postaje poljoprivredno zemljište i da njive osvajaju deo po deo Starog Moravišta koje se vremenom povlači, “kradući” zemlju tokom sušnih godina. Ovo je izraženije na severnom delu petlje prema selu Striža.
Trska zauzima pojas nekadašnjeg vodotoka u širini od nekoliko desetina metara, međutim samo u nekim delovima predstavlja gustiš koji može poslužiti kao sklonište za ptice i manje životinje na ograničenom prostoru.
Uticaj ljudi na planirano zaštićeno područje Staro Moravište – Korman je uglavnom indirektan – oceđivanje zemljišta za potrebe poljoprivrede tokom prethodnih decenija, eksploatacija plitkih podzemnih voda za navodnjavanje i snižavanje nivoa podzemnih voda na ovom prostoru, uz priroden procese zasipanja bare organskim materijalom dovode do degradacije koja je svakako ubrzana ljudskim aktivnostima, ali za koju one same ne predstavljaju ključan faktor.
Na terenu smo zatekli močvarni – barski ekosistem u zamiranju, koji ne predstavlja značajnu osnovu za veću populaciju divljih životinja. Trska, sa okolnim gustim grmovima i šumarcima ipak može poslužiti kao sklonište za neke vrste ptica i sitnijih sisara i u tom smislu ovaj prostor okružen njivama svakako nije bez ikakve vrednosti za zaštitu prirode.
Ostaci bare svakako će biti uskoro izgubljeni i zamenjeni površinama pod poljoprivredom, koje ne pružaju nikakvu osnovu kao staništa divljih vrsta čime će svakako doći do ugrožavanja biodiverziteta.
Staro Moravište – Korman u 2023. godini ne predstavlja više onaj raskošni močvarno-barski ekosistem o kome se govori u Prostornom planu opštine.
Gubitak vlažnih – močvarnih staništa inače je veliki problem u Srbiji, a u našoj opštini je naročito veliki u dolini Velike Morave, koja je nekada obilovala barama i močvarama.
Možda Staro Moravište – Korman, kao izolovanu tačku barskog sistema nije moguće sačuvati, ali je potrebno razmisliti o uključivanju preostalih delova ovog vlažnog staništa pokrivenog trskom u sistem sačuvanih barskih i jezerskih staništa u dolini Velike Morave u koji bi bile uključene i akumulacije nastale veštačkim putem – eksploatacijom šljunka i preostali kanali i vodotokovi kojima se vode sa istočnih brda Velikomoravske doline transportuju ka Crnici i Velikoj Moravi.
Na ovaj način, kreiranjem prostora povezanih „ostrva“ u dolini Velike Morave, vrste koje zavise od vlažnih i barskih staništa, kao i ptice selice na svojoj migraciji, imale bi podršku koja im je potrebna da potpuno ne iščeznu sa prostora naše opštine.
Ova internet strana je razvijena u okviru projekta „Mreža građana za zaštitu prirode“, kao deo aktivnosti programa EKO-SISTEM koјi realizuјu Mladi istraživači Srbiјe, a podržava Švedska.
