PLANIRANO ZAŠTIĆENO PODRUČJE – VIDOVAČKI KLJUČ U PROSTORNOM PLANU

 

Napomena: Sva planirana zaštićena područja obrađena projektom locirana su na osnovu Referalne karti br. 3 – Turizam i zaštita prostora u kojoj su označena kao „područja koja se predlažu za zašitut kao prirodna dobra“, uz dodatno identifikovanje korišćenjem opisa u tekstualnom delu projekta, korišćenjem GoogleEarthPro alata. Preciznije lociranje granica planiranih područja na žalost nije bilo moguće budući da je Opštinska uprava za urbanizam finansije, skupštinske i opšte poslove odbila da nam da dostavi AutoCad *.dwg crtež pomenute karte.

 

1. Lokacija područja po Prostornom planu – grafička dokumentacija

Planirano zaštićeno područje (područje koje se predlaže za zaštitu kao prirodno dobro) Vidovački ključ u Prostornom planu Opštine Paraćin na Referalnoj karti br. 3 – Turizam i zaštita prostora, označeno je brojem 1.

 

 

Prema Referalnoj karti br. 3 lokacija planirnog zaštićenog područja je severno od sela Donje Vidovo, a južno od sela Čepure, neposredno uz desnu obalu Velike Morave koja teče između ova dva sela.

 

2. Prikaz područja u tekstualnom delu Prostornog plana

Prostorni plan izrađen je na osnovu uslova Zavodu za zaštitu prirode Srbije OSG broj 1/2007 od 20.02.2007. Isti uslovi korišćeni i za izradu izmene Prostornog plana Opštine Paraćin (2010) na osnovu mišljenja Ministarstva životne sredine i prostornog planiranja br. 011-00-00484/2009 od 20.07.2010. godine

 

U ovim uslovima nema posebnih refenci na područje Vidovački Ključ, ali se u tački 3. Uslova na pominje da:

„Zavod smatra da je neophodno razmotriti, odnosno rezervisati još neka područja sa „posebnom“ namenom. Zbog specifičnog položaja Paraćina i delatnosti kojima se stanovništvo pretežno bavi, kao i zbog značajnog razvoja privrede, kao i saobraćajne infrastrukture rečubličkog značaja na teritoriji opštine, neohpodno je rezervisati prostore sa namenom zaštite prirodnih resursa (šuma, vodotoka, zemljišta, flore i faune), očuvanjem kvaliteta životne sredine i definisanim korišćenjem za rekreaciju stanovništva u prirodi.

U tom kontekstu neohpodno je obratiti pažnju na:

– prostore definisane kao izvorišta vodosnabdevanja

– sve veće šumske komplekse, bez obzira na vlasništvo

– obale i priobalja reka, posebno Morave, uključujući i ostatke menadara i vlažnih staništa

– podučje jezera Buljanka i druga izletišta

– sva stara, posebno hrastova stabla (kao što je lužnjak u Sikirici) kao i grupe stabala

– prostore oko spomenika kulture, kao i njihove zaštićene okoline

– brežuljke neposredno uz Paraćin kao što je Karađorđevo brdo i Čukara.“

Uslovima Zavoda za zaštitu prirode definisano je da je potrebno „rezervisati“ kao područja sa „posebnom“ namenom „obale i priobalja reka, posebno Morave, uključujući i ostatke meandara i vlažnih staništa“ u šta svakako spada područje Vidovački Ključ.

U daljem tekstu, Vidovački Ključ pominje se u više poglavlja tekstualnog dela Prostornog plana.

2.1. U poglavlju „I 1.2. Analiza postojećeg stanja», podnaslov „I 1.2.1. Skraćeni prikaz i ocena postojećeg stanja“ u razdelu „Zaštita prirode i prirodna dobra“ govori se o potrebi rezervacije prostora sa namenom zaštite prirodnih resursa i u tom kontekstu se pominje Vidovački Ključ – deo desne strane korita Velike Morave

“Zaštita prirode i prirodna dobra

Neophodno je rezervisati prostore sa namenom zaštite prirodnih resursa (šuma, vodotoka, zemljišta, flore i faune), očuvanjem kvaliteta životne sredine i definisanim korišćenjem za rekreaciju stanovništva u prirodi. U tom kontekstu potrebno je obratiti pažnju na:

– ….

Rezervati prirode:

– …

– Vidovački ključ – deo desne strane korita Velike Morave.

– …”

2.2. U poglavlju “II 2.1.4. Mineralni potencijali ” govori se o prostoru Velike Morave i Vidovačkom Ključu

U ovom poglavlju se o Vidovačkom Ključu govori u kontekstu eksplatacije šljunka i peska u dolini Velike Morave, koje se “nekontrolisano odvija, što dovodi do smanjenja nivoa podzemnih voda”.

U ovom delu Plana izričito se kaže da se “eksploatacija šljunka na lokalitetu interesantnih prirodnih odlika “Vidovački ključ” (desna obala Velike Morave”, u slučaju evidencije i uspostavljanja posebnog režima zaštite” mora obustaviti.

“Potencijal razvoja opštine Paraćin predstavljaju veće akumulacije mladih sedimenata. Od mineralnih sirovina utvrđena su nalazišta mrkog uglja (Sisevac), laporca i krečnjaka (Popovac), krečnjaka i dolomita (Plana), šljunka i peska (dolina V. Morave). Nema većih rezervi građevinskog kamena. Eksploatacija šljunka, peska, laporca, krečnjaka i dolomita ekonomski je opravdana i predstavlja značajan potencijal razvoja.

Šljunkovi i peskovi zauzimaju veliko prostranstvo u dolini Velike Morave, sa prosečnom debljinom od oko 20 m, i predstavljaju jedno od najvećih ležišta tzv. “moravskog šljunka i peska”. Spadaju u sirovine srednjeg kvaliteta, i mogu se upotrebljavati u građevinarstvu, a delimično i za dobijanje stakla. Kopanje šljunka u ovoj zoni se trenutno nekontrolisano odvija, što dovodi do smanjenja nivoa podzemnih voda, a samim tim utiče nepovoljno na razvoj biljaka. U tom smislu, neophodno je organizovano pristupiti eksploataciji, u cilju jasnog planskog iskorišćavanja ove sirovine. Eksploatacija šljunka na lokalitetu interesantnih prirodnih odlika “Vidovački ključ” (desna obala V.Morave), u slučaju evidencije i uspostavljanja posebnog režima zaštite prirodnih dobara od strane Zavoda za zaštitu prirode, mora da se obustavi, kao i ostale antropogene promene, uz prepuštanje ovog prostora spontanoj prirodnoj sukcesiji.”

2.3. U poglavlju “II 5. PROSTORNI RAZVOJ I DISTRIBUCIJA TURIZMA “, razdeo “Karakteristike turističke tražnje” o Vidovačkom ključu govori se u kontekstu razvoja turizma.

Razvoj turizma se Plan delom predviđa i razvojem “Potencijalnog turističkog pravca ka Moravi i Juhoru”, za šta su važni “predeli karakterističnih prirodnih odlika”, kakav je i Vidovački ključ:

“Predeli najkarakterističnijih prirodnih odlika su Vidovački ključ (na desnoj strane korita V.Morave), kao i ostaci nekadnjeg meandra V.Morave koji sada predstavljaju močvarno-ritske do vlažno-šumske površine, mrtvaje ili stajače. “

Potencijalni turistički pravac ka Moravi i Juhoru – potencijal za razvoj izletničkog, sportsko-rekreativnog, ribolovnog, održivog i ekoturizma:

Ovaj potencijalni pravac razvoja turizma oslanja se najpre na prirodno okruženje uz Veliku Moravu i njen meandrirani tok, a zatim i na ekološke kapacitete prirodnog ekosistema planine Juhor. U cilju turističkog razvoja ovog pravca, koji karakterišu povoljne prirodne karakteristike i zastupljena raznovrsnost predela i predeonih celina, trebalo bi formirati jednstvenu turističku zonu sa prezentacijom njenih turističkih motiva (pre svega prirodnih, ali i kulturnih).

Veštačka jezera nastala kao posledica kopanja šljunka značajan su potencijal za izletnički i sporstko rekreativni turizam. Kompleks jezera “Buljanka” su trenutno zapuštena i neodržavana, ali sa aktiviranjem investicija, koje bi se usmerile kroz adekvatan projekat, mogla bi da postanu kvalitetno kupalište i interesantno izletište ne samo lokalnog karaktera već i šire. Jezero danas ima status degradiranog prostora, za koga je neophodno sprovesti mere praćenja kvaliteta voda i određene mere sanacije, a pre svega, treba sprečiti komunikaciju deponije i jezera, postavljanjem podzemne brane, uz obaveznu sanaciju i prestanak korišćenja deponije “Buljanka”. Takođe, potencijal predstavlja i akumulacija 7.juli na Karađorđevom brdu koja zbog blizine gradskog naselja može da postane atraktivno kupalište sa sportskim terima i šumskim površinama.

Prioriteti u korišćenju šireg vodnog područja reke Velike Morave, opisani su u prethodnom poglavlju (Vodoprivreda) i odnose se na vodosnabdevanje potencijalni plovni put, eksploataciju nanosa i navodnjavanje. Zaštita voda V.Morave definisana je prioritetima i metodologijom Vodoprivredne osnove Srbije. Zaštita od štetnog dejstva voda V.Morave odnosi se na zaštitu od njenih velikih voda, kao i od štetnog uticaja visokih podzemnih voda u priobalju. Ovaj potez karakteriše zagađenje vode, plavno područje, postojanje više divljih deponija i lokacija za eksploataciju šljunka u samom priobalju, ali i relativno povoljne prirodne karakteristike, uz zastupljenu raznovrsnost predela i predeonih celina. Upravo ove predele treba zaštititi od daljih antropogenih promena, eventualno predložiti za naučno istraživački prirodni rezervat, a koristiti na način i u obimu koji neće dovesti do ometanja spontanog prirodnog razvoja životne zajednice i njenog staništa (spontana prirodna sukcesija). Predeli najkarakterističnijih prirodnih odlika su Vidovački ključ (na desnoj strane korita V.Morave), kao i ostaci nekadnjeg meandra V.Morave koji sada predstavljaju močvarno-ritske do vlažno-šumske površine, mrtvaje ili stajače.”

2.4. U poglavlju “II 7.2. Zaštita i održivo korišćenje prirodnog nasleđa” prostor koji obuhvata Vidovački ključ i samo područje se pominju u razdelu “Zaštita prirode i prirodna dobra”

Vidovački ključ se ovde definiše kao planirani “naučno istraživački prirodni rezervat” uz ograničenje da se na tom prostoru “ne smeju vršiti nikakve antropogene promene”.

“Zaštita prirode i prirodna dobra

Zbog specifičnog položaja Paraćina, delatnosti kojima se stanovništvo pretežno bavi, kao i zbog značajnog razvoja privrede i saobraćajne infrastrukture republičkog značaja na teritoriji opštine, neophodno je rezervisati prostore sa namenom zaštite prirodnih resursa (šuma, vodotoka, zemljišta, flore i faune), očuvanjem kvaliteta životne sredine i definisanim korišćenjem za rekreaciju stanovništva u prirodi. U tom kontekstu potrebno je obratiti pažnju na:

– ….

– obale i priobalja reka: područje V. Morave, uključujući ostatke meandara i vlažnih staništa; područje Grze (posebno izvorišni deo);

– …

Za sva napred navedena područja značajno je utvrditi mere uređenja, korišćenja i zaštite, odnosno prilagoditi planiranu namenu prostora i delatnosti konceptu održivog razvoja, koji podrazumeva zaštitu resursa (voda, zemljišta, šuma) i generalno, zaštitu biodiverziteta.

U dosadašnjim istraživanjima i prilikom ekološke valorizacije, evidentirano je više lokaliteta različitih karakteristika, koje bi trebalo na osnovu odgovarajućih zakona, staviti pod poseban režim korišćenja i uređenja.

Rezervati prirode:

• • • • • …

        • Vidovački ključ – deo desne strane korita Velike Morave, na nadmorskoj visini od oko 125 m. Predlaže se za naučno istraživački prirodni rezervat, s tim da se na izdvojenoj površini ne smeju vršiti nikakve antropogene promene i da ima biti prepušten spontanoj prirodnoj sukcesiji.

        • ….”

Zaključak

Prostornim planom Opštine Paraćin jasno je odrađena lokacija planiranog zaštićenog područja Vidovački ključ, te se ono može precizno locirati na javno dostupnim ortofoto snimcima i na terenu.

Plan daje Vidovačkom ključu višestruki značaj pa kad je reč o zaštiti prirode na ovoj lokaciji predviđa “naučno istraživački prirodni rezevat”, a takođe ukazuje i na turistički potencijal pravca ka Juhoru i Velikoj Moravi, za šta se posebno važnim smatraju “predeli karakterističnih prirodnih odlika” kakav je i Vidovački ključ.

Planom je prepoznata i opasnost antropogenog uticaja – pre svega kroz “nekontrolisanu eksploataciju šljunka” pa se dva puta ukazuje na “antropogene promene” koje se ne smeju vršiti u slučaju da se želi da ovaj “predeo karakterističnih prirodnih odlika” bude sačuvan.

Da li se u nameri da se ovaj predeo sačuva od antropogenih promena uspelo više podataka naći ćete u našem izveštaju sa terenskog istraživanja i takođe u našoj analizi politika koje se odnose na ovo područje.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---