Planirano zaštićeno područje planina Baba locirano je na prostoru između sela Lešje i Plana, južno od puta Paraćin – Zaječar, obuhvata prostor istoimene planine, uz isključenje prostora kamenoloma Srpske fabrike stakla.
Najvažniji uticaj ljudskih aktivnosti na prostor planine Baba predstavlja eksploatacija kamena u dva kamenoloma koji postoje na ovoj planini. Stariji, kamenolom Srpske fabrike stakla, bio je u funkciji i u trenutku usvajanja Prostornog plana Opštine Paraćin. Upravo zbog toga je i prostor planiranog zaštićenog područja planine Baba ucrtan na referalnoj karti „Turizam i zaštite prirode“ na takav način da se iz planiranog zaštićenog područja „isključuje“ pomenuti kamenolom.
Pregledom ortofotosnimaka ovog područja, počev od prvih, nejasnih mapa iz 1985. pa do prve jasnije iz 2008. godine, a zatim poređenjem sa stanjem iz zadnjeg dostupnog ortofoto snimka iz 2020. godine, može se konstantovati da stari staklarski kamenolom tokom više decenija nije zauzeo bitno veću površinu. Manje – više, kad je reč o ovom kamenolomu, eksploatacija se vrši na prostoru koji se sporo širi i ne ugrožava bitno celokupni prostor planine.
Zadnji dostupan snimak iz 2020. godine prikazuje i početak radova na novom kamenolomu, koji se u tom trentuku odvijaju kao „pripremni radovi“, kako će se pokazati bez svih potrebnih dozvola.
Ortofoto snimak iz 2020. godine može poslužiti i kao dobra osnova za razumevanje „eksplozivne“ eksploatacije kamena u novom kamenolomu, koja se u situaciji kad nemamo nove slobodno dostupne ortofoto snimke ovog područja, može najbolje sagledati iz fotografija koje pokazuju i jedan i drugi kamenolom uporedo.
Naime, eksploatacija kamena iz novog kamenoloma neuporedivo je za kratko vreme prevazišla sve ono što je realizovano u starom kamenolomu. Planina je kako kažu meštani, praktično „razvaljena“, a obim eksploatacije u kraktom vremenskom periodu prevazišao je sve do sada viđeno u Opštini Paraćin.
Poređenje fotografija iz februara 2022. godine i avgusta 2023. godine pokazuje koliko je za nešto više od godinu dana prošireno eksploataciono polje novog kamenoloma. Treba imati u vidu da je eksploatacija kamena u novom kamenolomu započeta početkom 2020. godine kroz pripremne radove i da se kompletno širenje eksploatacionog polja odigralo u poslednje tri godine.
Istovremeno odnos novog i starog kamenoloma može se videti na uporednim fotografijama iz avgusta 2023. godine.
Ukoliko se samo na trenutak potrudimo da razumemo da kamenolom desno na fotografiji, kamenolom fabrike stakla, postoji decenijama (prvi ortofoto snimak koji je javno dostupan je iz 1985. godine), a da drugi kamenolom, levo na fotografiji, funkcioniše tek nepune tri godine, jasno je koje su razmere eksploatacije kamena u pitanju na prostoru novog kamenoloma.
Ovim tempom, ne treba da iznenadi i mogućnost da planina bude „probijena“, odnosno da se eksploatacijom kamena podeli na dva dela, presecanjem kroz telo planine na drugu stranu prema Donjoj Mutnici.
Na ovaj način, celina planine Baba, najuočljivijeg elementa geonasleđa na teritoriji opštine, koja se u Prostornom planu Opštine Paraćin na više mesta eksplicitno pominje kao područje koje treba zaštititi efektivno uništava. Šteta je već u ovom trenutku nepopravljiva i jedino o čemu se može diskutovati je na koji način će biti izvršena rekultivacija prostora po okončanju eksploatacije.
Zaključak
Najvažniji uticaj ljudskih aktivnosti na planiranom zaštićeno području planine Baba je eksploatacija kamena u novom kamenolomu. Stari kamenolom Srpske fabrike stakla nalazi se van zone planiranog zaštićenog područja po Prostornom planu Opštine Paraćin.
Novi kamenolom lociran je na prostoru planiranog zaštićenog područja, a osim toga obim eksploatacije kamena na ovoj lokaciji prema stanju snimljenom na terenu, za tri godine prevazišao je obim eksploatacije na prostoru starog kamenoloma tokom prethodnih najmanje 38 godina – sudeći po ortofoto snimku iz 1985. godine.
Efekti eksploatacije kamena su razarajući. Kompletno uništenje ekosistema, raskopavanje tkiva planine, uklanjanje staništa i dodatno oštećenje ekosistema prašinom i prisustvom ljudi i mašina. Prostor koridora kojim se vrši transport kamenog agregata takođe je zagađen prašinom, što ugrožava i poljprivredne proizvođače u ovoj oblasti.
Novi kamenolom na planini Baba primer je razarajućeg uticaja ljudskih aktivnosti na područja koja su trebala da budu zaštićena u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode a po odredbama važećeg Prostornog plana Opštine Paraćin.
Ova internet strana je razvijena u okviru projekta „Mreža građana za zaštitu prirode“, kao deo aktivnosti programa EKO-SISTEM koјi realizuјu Mladi istraživači Srbiјe, a podržava Švedska.
