Planirano zaštićeno područje vrelo Crnice locirano je na prostoru turističkog naselja Sisevac.
Kako je već više puta napomenuto postoji neslaganje tekstualnog dela Prostornog plana i referalne karte „Turizam i zaštita prirode“ koja je deo Prostornog plana kad je reč o tačnom lociranju planiranog zaštićenog područja.
Naime u referalnoj karti označeno je područje južno od puta kroz naselje Sisevac, koje ne obuhvata samo vrelo Crnice. Opet, u tekstualnom delu (a i u samom nazivu planiranog zaštićenog područja) govori se – o vrelu Crnice, koje se nalazi severno od puta kroz naselje Sisevac.
Kako nismo dobili precizne AutoCad podloge Prostornog plana od opštinskih službi, uz obrazloženje da je reč „o živom crtežu koji se može menjati“, što je besmislica jer Prostorni plan nije crtež u AutoCad-u već odštampan i potpisan dokument, usvojen na sednici Skupštine Opštine, nismo mogli da ustanovimo da li je reč o grešci u crtežu ili nekom drugom problemu, jer smo se morali osloniti na javno dostupne *.jpg i *.pdf kopije referalne karte.
U svakom slučaju – glavni uticaj ljudskih aktivnosti na prostoru Sisevca predstavlja razvoj turizma i s tim povezana izgradnja, kao i dolazak velikog broja izletnika-turista koji ne prati kvalitetna infrastruktura i organizacija komunalnog reda.
Naselje Sisevac je „pokriveno“ urbanističkim planovima detaljne regulacije, pa u tom smislu postoji organizacija prostora i „zaštita“ određenih površina kako smo to pokazali u istraživanju politika.
Međutim, ovu plansku regulaciju ne prati i izgradnja infrastrukture, ni adekvatna kontrola komunalnog reda.
Kako je izvestio list „Politika“ u svom elektronskom izdanju u članku „Prijavili hotelijera da je zagadio Sisevački potok” protiv vlasnika jednog od hotela u naselju pokrenut je krivično postupak zbog ispuštanja otpadnih voda u vodotok (potok koji se uliva u Crnicu neposredno kod vrela), ali i zbog građenja bez građevinske dozvole, protivpravnog zauzimanja zemljišta i priključenja objekta koji je građen bez građevinske dozvole na elektroenergetsku mrežu….
Dakle, jedan vid pritiska na prirodu u Sisevcu, pa i na prostoru planiranog zaštićenog područja jeste izgradnja turističkih objekata, kako vidimo i bez građevinske dozvole i na javnom zemljištu, uz dodatno zagađenje otpadnim vodama koje se ispuštaju direktno u vodotok zbog koga je naselje Sisevac i poznato – reku Crnicu i to na samom vrelu.
Privodi se kraju izgradnja još jednog velikog hotela u Sisevcu, koji će dodatno povećati broj poseta naselju, što će dodatno povećati pritisak na prirodu.
Kako izgledaju letnje gužve u Sisevcu kada je u radu otvoreni bazen, ilustrovaćemo fotografijom. Reke automobila i stotine i stotine posetilaca na malom prostoru puta kroz naselje, koji je omeđen visokim ogradama. Ove visoke ograde „brane“ i prilaz posetiocima do vrela Crnice i do obala reke kroz naselje. Zapravo sav „prirodni sadržaj“ u Sisevcu je „isključen“ kad je reč o onom što se nudi turistima, u ponudi su „veštački“ sadržaji izgrađeni u prirodi – bazeni, restorani.
Pokušaj lokalne samouprave da ponudi javne sadržaje u Sisevcu dostupne svima, za sad se neslavno završio. Postavljeni javni mobilijar na obnovljenom košarkaškom igralištu u ovom nekadašnjem rudarskom naselju trune u korovu. Ali su zato table koje su postavljene po projektima u saradnji sa nadležnim Ministarstvom – nove i u dobrom stanju, u sred korova.
Vrelo Crnice je nedostupno posetiocima pa je svaka priča o zaštiti prostora vrela bez primene važećeg Plana detaljne regulacije izlišna, jer tek primenom ovog plana bi se uopšte omogućio pristup vrelu građanima i zatim bi se moglo otvoriti pitanje upravljanja prostorom.
Kad je reč o prostoru koji se u referalnoj karti označava prostorom planiranog zaštićenog područja na terenu je reč o brdu prekrivenom vegetacijom koja slobodno raste i koje je dobrim delom u javnom vlasništvu. Opština je početkom 2022. godine deo ovog prostora „trampila“ sa preduzećem koje je vlasnik velikih turističkih objekata u Sisevcu, čime se odrekla javnog vlasništva u delu ove zone.
Sam prostor predstavlja zonu u kojoj su u vreme procvata rudnika bili locirani neki od javnih objekata i bilo je pokušaja uređenja ovog prostora pre poplava 2014. godine, ali ti radovi nisu nastavljeni.
Ova lokacija sama po sebi, osim lokacije u samom naselju – turističkom mestu, prednosti javnog vlasništva i veze sa istorijskim – rudarskim nasleđem mesta, nema značajnije prednosti u pogledu prirodnih vrednosti u odnosu na npr. okolna područja brda koja okružuju Sisevac, niti ima posebnu vrednost kakvu ima samo vrelo Crnice, koje se nalazi van te zone.
Zaštita ovog područja bi svakako bila moguća, ali bez direktne i jasne veze sa vrelom Crnice, najznačajnijim objektom geonasleđa u naselju Sisevac, omogućavanja pristupa građanima vrelu, nije moguće formirati smislenu celinu koja bi se odnosila na zaštitu prirode i prirodnog nasleđa na prostoru Sisevca.
Zaključak
Razvoj turizma, koji je u slučaju Sisevca i vrela Crnice direktno povezan sa prirodnim vrednostima u kojima turisti žele da uživaju, kada se odigrava neplanski, uz kršenje propisa pa i zagađenje prirode, direktna je opasnost upravo po one prirodne vrednosti na kojima bi taj razvoj trebalo zasnivati.
U slučaju vrela Crnice ustanovili smo da sve veći broj turista ne prati adkevatan razvoj infrastrukture, što je posebno vidljivo u letnjim mesecima. Osim toga, kako to dokumentuje članak „Politike“ koji smo citirali, izgleda da i investitori čije poslovanje direktno zavisi od stanja prirode nisu uvek svesni da svojim aktivnostima direktno „seku granu na kojoj sede“.
Zaštita prirode i razvoj turizma mogu ići ruku pod ruku. Ali prednost na tom putu mora imati priroda, jer se na njenim vrednostima i zasniva razvoj turizma.
Sisevac se nalazi u fazi intenzivnog razvoja turizma i novi hoteli koji se otvaraju ove godine trebalo bi da znače i podizanje „lestvice“ na novi nivo, jer je reč o luksuznim smeštajnim kapacitetima kakvih ranije nije bilo na ovom prostoru.
Možda je to trenutak da se ozbiljno razmisli o planu zaštite prirode na prostoru ovog naselja, otvaranju vrela Crnice koje bi bilo dostupno svim građanima kroz primenu već usvojenih urbanističkih planova i uređenju i zaštiti drugih prostora koja se u Prostornom planu definišu kao oblasti koje treba štititi, a opet u skladu sa već usvojenim urbanističkim planovima.
Ova internet strana je razvijena u okviru projekta „Mreža građana za zaštitu prirode“, kao deo aktivnosti programa EKO-SISTEM koјi realizuјu Mladi istraživači Srbiјe, a podržava Švedska.
