PLANIRANO ZAŠTIĆENO PODRUČJE - STARO MORAVIŠTE - KORMAN U PROSTORNOM PLANU

Napomena: Sva planirana zaštićena područja obrađena projektom locirana su na osnovu Referalne karti br. 3 – Turizam i zaštita prostora u kojoj su označena kao „područja koja se predlažu za zašitut kao prirodna dobra“, uz dodatno identifikovanje korišćenjem opisa u tekstualnom delu projekta, korišćenjem GoogleEarthPro alata. Preciznije lociranje granica planiranih područja na žalost nije bilo moguće budući da je Opštinska uprava za urbanizam finansije, skupštinske i opšte poslove odbila da nam da dostavi AutoCad *.dwg crtež pomenute karte.

1. Lokacija područja po Prostornom planu – grafička dokumentacija

Planirano zaštićeno područje (područje koje se predlaže za zaštitu kao prirodno dobro) Staro Moravište – Korman u Prostornom planu Opštine Paraćin na Referalnoj karti br. 3 – Turizam i zaštita prostora, označeno je brojem 2.

Prema Referalnoj karti br. 3 lokacija planirnog zaštićenog područja je južno od sela Striža, a severno od sela Ratare, zapadno od pruge Beograd -Niš. Na ovom prostoru nalazi se deo starog toka Velike Morave, koji severno prelazi u „Strišku baru“ na obodu sela Striža.

2. Prikaz područja u tekstualnom delu Prostornog plana

Prostorni plan izrađen je na osnovu uslova Zavodu za zaštitu prirode Srbije OSG broj 1/2007 od 20.02.2007. Isti uslovi korišćeni i za izradu izmene Prostornog plana Opštine Paraćin (2010) na osnovu mišljenja Ministarstva životne sredine i prostornog planiranja br. 011-00-00484/2009 od 20.07.2010. godine

U ovim uslovima nema posebnih refenci na područje Staro Moravište – Korman, ali se u tački 3. Uslova na pominje da:

„Zavod smatra da je neophodno razmotriti, odnosno rezervisati još neka područja sa „posebnom“ namenom. Zbog specifičnog položaja Paraćina i delatnosti kojima se stanovništvo pretežno bavi, kao i zbog značajnog razvoja privrede, kao i saobraćajne infrastrukture rečubličkog značaja na teritoriji opštine, neohpodno je rezervisati prostore sa namenom zaštite prirodnih resursa (šuma, vodotoka, zemljišta, flore i faune), očuvanjem kvaliteta životne sredine i definisanim korišćenjem za rekreaciju stanovništva u prirodi.

U tom kontekstu neophodno je obratiti pažnju na:

– prostore definisane kao izvorišta vodosnabdevanja

– sve veće šumske komplekse, bez obzira na vlasništvo

– obale i priobalja reka, posebno Morave, uključujući i ostatke menadara i vlažnih staništa

– podučje jezera Buljanka i druga izletišta

– sva stara, posebno hrastova stabla (kao što je lužnjak u Sikirici) kao i grupe stabala

– prostore oko spomenika kulture, kao i njihove zaštićene okoline

– brežuljke neposredno uz Paraćin kao što je Karađorđevo brdo i Čukara.“

Uslovima Zavoda za zaštitu prirode definisano je da je potrebno „rezervisati“ kao područja sa „posebnom“ namenom „ostatke meandara i vlažnih staništa“ u šta svakako spada područje Staro Moravište – Korman.

U daljem tekstu, Staro Moravište – Korman pominje se u više poglavlja tekstualnog dela Prostornog plana.

2.1. U poglavlju „I 1.2. Analiza postojećeg stanja», podnaslov „I 1.2.1. Skraćeni prikaz i ocena postojećeg stanja“, u okviru razdela „Zaštita prirode i prirodna dobra“ navedeno je:

„Neophodno je rezervisati prostore sa namenom zaštite prirodnih resursa (šuma, vodotoka, zemljišta, flore i faune), očuvanjem kvaliteta životne sredine i definisanim korišćenjem za rekreaciju stanovništva u prirodi. U tom kontekstu potrebno je obratiti pažnju na:

Rezervati prirode:

(između ostalih, prim. autora)

– Staro Moravište-Korman – ostatak nekadnjeg meandra Velike Morave, a sada močvarno-ritska do vlažno-šumska površina.”

2.2. Sledeće pominjanje lokacije nalazi se u poglavlju: „ II 5. PROSTORNI RAZVOJ I DISTRIBUCIJA TURIZMA“ u razdelu „Karakteristike turističke tražnje» gde se u okviru razrade potencijalnog turističkog pravca ka Moravi i Juhoru za potrebe izletničkog, sportsko-rekreativnog, ribolovnog, održivog i ekoturizma kaže:

«Predeli najkarakterističnijih prirodnih odlika su Vidovački ključ (na desnoj strane korita V.Morave), kao i ostaci nekadnjeg meandra V.Morave koji sada predstavljaju močvarno-ritske do vlažno-šumske površine, mrtvaje ili stajače. «

“Potencijalni turistički pravac ka Moravi i Juhoru – potencijal za razvoj izletničkog, sportsko-rekreativnog, ribolovnog, održivog i ekoturizma:

Ovaj potencijalni pravac razvoja turizma oslanja se najpre na prirodno okruženje uz Veliku Moravu i njen meandrirani tok, a zatim i na ekološke kapacitete prirodnog ekosistema planine Juhor. U cilju turističkog razvoja ovog pravca, koji karakterišu povoljne prirodne karakteristike i zastupljena raznovrsnost predela i predeonih celina, trebalo bi formirati jednstvenu turističku zonu sa prezentacijom njenih turističkih motiva (pre svega prirodnih, ali i kulturnih).

Veštačka jezera nastala kao posledica kopanja šljunka značajan su potencijal za izletnički i sporstko rekreativni turizam. Kompleks jezera “Buljanka” su trenutno zapuštena i neodržavana, ali sa aktiviranjem investicija, koje bi se usmerile kroz adekvatan projekat, mogla bi da postanu kvalitetno kupalište i interesantno izletište ne samo lokalnog karaktera već i šire. Jezero danas ima status degradiranog prostora, za koga je neophodno sprovesti mere praćenja kvaliteta voda i određene mere sanacije, a pre svega, treba sprečiti komunikaciju deponije i jezera, postavljanjem podzemne brane, uz obaveznu sanaciju i prestanak korišćenja deponije “Buljanka”. Takođe, potencijal predstavlja i akumulacija 7.juli na Karađorđevom brdu koja zbog blizine gradskog naselja može da postane atraktivno kupalište sa sportskim terima i šumskim površinama.

Prioriteti u korišćenju šireg vodnog područja reke Velike Morave, opisani su u prethodnom poglavlju (Vodoprivreda) i odnose se na vodosnabdevanje potencijalni plovni put, eksploataciju nanosa i navodnjavanje. Zaštita voda V.Morave definisana je prioritetima i metodologijom Vodoprivredne osnove Srbije. Zaštita od štetnog dejstva voda V.Morave odnosi se na zaštitu od njenih velikih voda, kao i od štetnog uticaja visokih podzemnih voda u priobalju. Ovaj potez karakteriše zagađenje vode, plavno područje, postojanje više divljih deponija i lokacija za eksploataciju šljunka u samom priobalju, ali i relativno povoljne prirodne karakteristike, uz zastupljenu raznovrsnost predela i predeonih celina. Upravo ove predele treba zaštititi od daljih antropogenih promena, eventualno predložiti za naučno istraživački prirodni rezervat, a koristiti na način i u obimu koji neće dovesti do ometanja spontanog prirodnog razvoja životne zajednice i njenog staništa (spontana prirodna sukcesija). Predeli najkarakterističnijih prirodnih odlika su Vidovački ključ (na desnoj strane korita V.Morave), kao i ostaci nekadnjeg meandra V.Morave koji sada predstavljaju močvarno-ritske do vlažno-šumske površine, mrtvaje ili stajače.

Prema Osnovnom planu za eksploataciju, zaštitu i unapređivanje ribarstva na Velikoj Moravi i pritokama, određena su ribolovna područja (“Morava I” i “Morava II”), kao i na”

2.3. U okviru poglavlja „II 7.2. Zaštita i održivo korišćenje prirodnog nasleđa“, razdeo „Zaštita prirode i prirodna dobra» najpre se indirektno govori o „ostacima meandara i vlažnih staništa“ na koje „treba obratiti pažnju“ u području Velike Morave, u šta spada i područje Staro Moravište – Korman:

«Zbog specifičnog položaja Paraćina, delatnosti kojima se stanovništvo pretežno bavi, kao i zbog značajnog razvoja privrede i saobraćajne infrastrukture republičkog značaja na teritoriji opštine, neophodno je rezervisati prostore sa namenom zaštite prirodnih resursa (šuma, vodotoka, zemljišta, flore i faune), očuvanjem kvaliteta životne sredine i definisanim korišćenjem za rekreaciju stanovništva u prirodi. U tom kontekstu potrebno je obratiti pažnju na:

(između ostalog, prim. autora)

obale i priobalja reka: područje V. Morave, uključujući ostatke meandara i vlažnih staništa; područje Grze (posebno izvorišni deo);“

Zatim se navodi:

«Za sva napred navedena područja značajno je utvrditi mere uređenja, korišćenja i zaštite, odnosno prilagoditi planiranu namenu prostora i delatnosti konceptu održivog razvoja, koji podrazumeva zaštitu resursa (voda, zemljišta, šuma) i generalno, zaštitu biodiverziteta.

U dosadašnjim istraživanjima i prilikom ekološke valorizacije, evidentirano je više lokaliteta različitih karakteristika, koje bi trebalo na osnovu odgovarajućih zakona, staviti pod poseban režim korišćenja i uređenja.

Rezervati prirode:

(između ostalih, prim. autora)

- Staro Moravište-Korman – ostatak nekadnjeg meandra Velike Morave, a sada močvarno-ritska do vlažno-šumska površina, na nadmorskoj visini od 126-126 m. Predstavlja tzv. mrtvaju ili stajaču. “Staro Moravište” ima veliki prirodno-istorijski značaj i predstavlja objekt naučnog proučavanja. Predlaže se za naučno-istraživački rezervat, što povlači za sobom izbegavanje svake bitnije antropogene promene, a korišćenje bilo koje komponente na način i u obimu koji neće dovesti do ometanja spontanog prirodnog razvoja životne zajednice i njenog staništa.»

Zaključak

Prostornim planom Opštine Paraćin jasno je određena lokacija planiranog zaštićenog područja Staro Moravište – Korman, te se ono može precizno locirati na javno dostupnim ortofoto snimcima i na terenu.

Prostorni plan opisuje područje kao ostatak nekadašnjeg meandra Velike Morave, močvarno ritsku – do vlažno – šumsku površinu i navodi da ima veiki prirodno – istorijski značaj, te da predstavlja „objekat naučnog proučavanja“, bez daljeg objašnjenja na kakva naučna proučvanja se misl.

Značaj koji Prostorni plan daje ovom području ne završava se samo na značaju za zaštitu prirode, zbog čega se ovo područje za jedan od „rezervata prirode“, za koji treba „ utvrditi mere uređenja, korišćenja i zaštite, odnosno prilagoditi planiranu namenu prostora i delatnosti konceptu održivog razvoja, koji podrazumeva zaštitu resursa (voda, zemljišta, šuma) i generalno, zaštitu biodiverziteta» i „ staviti pod poseban režim korišćenja i uređenja“ (što nikad nije učinjeno), već se područje smatra važnim i za razvoj turizma, kao jedna od lokacija važnih za u okviru razrade potencijalnog turističkog pravca ka Moravi i Juhoru za potrebe izletničkog, sportsko-rekreativnog, ribolovnog, održivog i ekoturizma.

Prema svemu rečenom, područje Staro Moravište – Korman jasno je određeno kao područje planirane zaštite i to po više osnova, pri čemu se pre svega ističe „prirodno-istorijski značaj“, kao „močvarno-ritske do vlažno-šumske površine“, uz traženje izbegavanje bilo kakve antropogene promene.

Ovo područje nikad nije zvanično proglašeno zaštićenim u sklada sa Zakonom o zaštiti prirode niti je pokrenuta formalna inicijativa da se to učini.

Udruženje građana „Pridruži se“ sprovelo je i terensko istraživanje kako bi zabeležili današnji izgled ovog prostora, iz koga ćete moći da izvedete zaključak u kojoj su meri poštovane odredbe Prostornog plana Opštine Paraćin.