Izvršili smo analizu vlasništva nad parcelama u okolini vrela Crnice koristeći portale GeoSrbija i eKatastar Republičkog geodetskog zavoda.
Cilj analize bio je da ustanovimo da li u ovom trenutku postoji mogućnost da se vrelu priđe iz pravca glavnog puta kroz naselje preko javnih parcela.
Podaci o vlasništvu nad parcelama su javno dostupni.
Priložena mapa je informativnog karaktera, kako je već navedeno dobijena iz javno dostupnih podataka.
Stanje stvari po podacima RGZ i na terenu
Kako se može videti iz mape, vrelu nije moguće prići direktno iz centra naselja (opštinske parcele – parka preko puta nekadašnjeg hotela “Borje”) preko javnih parcela. Prolaz kroz dvorište nekadašnje hotela “Borje” do vrela uglavnom je moguć, budući da smo kapije dvorišta hotela iz pravca parka uglavnom nalazili otključane i širom otvorene, ali van svake sumnje – to zavisi od dobre volje privatnog vlasnika.
Južno od vrela, između leve obale Sisevačkog potoka i državnog puta kroz naselje nalaze se privatne parcele. Na terenu je moguće preći preko potoka kada je vodostaj niži i prelazeći preko privatnih parcela prići vrelu sa južne strane, desnom obalom Sisevačkog potoka, ali ponovo je reč o dobroj volji privatnog vlasnika.
Sa severne strane levom obalom Crnice sa parkinga pored drvenog mosta (koji se takođe nalazi na ograđenoj privatnoj parceli) prilaz vrelu ponovo je moguć uz dobru volju vlasnika parcela.
Prilaz desnom obalom Crnice do vrela iz pravca drvenog mosta, vodi preko privatnog parcela ili preko nekadašnjeg opštinskog puta koji je praktično neprohodan, s jedne strane zbog zauzeća, a s druge strane jer se na desnoj obali Crnice okolna brda prilčno strmo spuštaju ka reci. Prilaz obalom ovde nije moguć i zbog objekta izvorišta koji je u skladu sa propisima ograđen, a obilaženje ovog prostora značilo bi penjanje uz strmu padinu na kojoj nismo videli prikladnu stazu.
Iz priloženog je jasno da prilaz vrelu Crnice javnim parcelama po sadašnjem stanju stvari nije moguć, sem možda za građane sklone avanturama.
Kad je reč o toku Crnice kroz naselje, vidi se da reka zapravo između ribnjaka i novog hotela protiče privatnim parcelama, a da je parcela reke pomerena desno u odnosu na pravac toka i prolazi kroz ograđeno područje ribnjaka.
Staza pored reke na desnoj obali nalazi se u privatnoj parceli vlasnika hotela, a na ulazu u ovu parcelu izgrađena je ograda i postavljene kapije. Naravno, ne tvrdimo da je nemoguće koristiti ovu stazu i ako niste gost hotela, ali svakako nije reč o javnom pristupu već se mogućnost korišćenja ovog šetališta svodi ponovo na dobru volju vlasnika.
Zaključak?
Dakle, van svake sumnje, Crnica i vrelo Crnice u naselju Sisevac nisu dostupni građanima prilazom koji bi vodio preko javnih parcela i koji bi van svake sumnje bio pristupačan svima u bilo koje doba dana. Pristup reci i vrelu zavisi od dobre volje vlasnika privatnih parcela.
Koje rešenje predlažemo?
Potrebno je istovremeno učiniti sve što je neopohodno da se vrelo Crnice sačuva od potencijalne nekontrolisane “najezde” turista sa jedne strane, a da sa druge strane bude otvoreno za javnost i pretvoreno u novu turističku znamenitost našeg kraja.
Kako to postići?
Otvaranje vrela i obala Crnice za javnost, kako smo pokazali u analizi politika koje se odnose na vrelo Crnice, u objavi koja se odnosila na Plan detaljne regulacije “Sisevac 1” (severozapad) predstavlja tehničko pitanje koje se može realizovati bez ikakvih problema ako postoji volja donosioca odluka da to bude učnjeno.
Planom je već predviđeno sve što je potrebno – pešačko – biciklistička staza koja se kreće levom obalom Sisevačkog potoka a zatim i Crnice, za koju je moguće proglasiti javni interes i koja rešava sva pitanja vezana za javni pristup. Potrebno je izraditi Urbanistički projekat za prostor vrela i obalu Crnice (kako je i predviđeno Planom), zatim Projekat preparcelacije i parcelacije, izvršiti obeležavanje parcela, proglasiti (ukoliko za tim ima potrebe) javni interes i istovremeno rešiti i pitanje otvaranja obale Crnice i vrela i imovinske odnose na prostoru hotela Borje, ribnjaka i toka Crnice kroz naselje.
Pogled na kartu vlasništva parcela u Sisevcu jasno govori da postojeći imovinski “haos” koji dovodi do toga da Crnica protiče kroz privatne parcele, a da se na parcelama reke nalaze privredni objekti svakako mora da bude rešen. To je u interesu svih zainteresovanih strana.
Lokalna samouprava ima dovoljna ovlašćenja da sprovede u delo važeći PDR i da se na taj način reše i imovinski problemi i istovremeno i pitanje otvaranja vrela Crnice i obala reke kroz naselje za javnost.
Kad je reč o zaštiti vrela, potrebno je primeniti postojeća rešenja već korišćena u slučaju vrela Grze. Proglašenje vrela Crnice zaštićenim područjem po Zakonu o zaštiti prirode, kako je već i uređeno Prostornim planom opštine bio bi prvi korak. Učeći se na greškama načinjenim na vrelu Grze, bilo bi potrebno ustanoviti koja institucija ili koje drugo pravno lice bi moglo preuzeti ulogu upravljača ovog područja. Nije obavezno da upravljač zaštićenim područjem bude opštinska ustanova ili javno preduzeće. To može biti i neko drugo pravno lice, pa i udruženje građana, ali i udruženje koje bi na primer formirala udruženja građana i preduzetnici koji se bave turizmom u Sisevcu, a naravno moguće je da upravljač bude i preduzeće koje se bavi turizmom na ovom području i već kako smo u ranijim objavama napomenuli – ima interes da u Sisevac dođe što više turista, a da se znamenitosti Sisevca kakvo je i vrelo Crnice sačuvaj i učine poznatim.
Kao što se može videti – rešenja postoje, politike kojima se može do njih doći – već postoje i primenjivane su i ranije. Greške koje su ranije pravljene sada su dobro poznate i mogu se na vreme izbeći. Javni interes u realizaciji zaštite i otvaranja vrela Crnice i reke Crnice kroz Sisevac je jasan. Čini se da je i interes preduzetnika koji se bave turizmom da ove aktivnosti budu sprovedene takođe očigledan.
Sve što je potrebno u ovom trenutku je voljda donosilaca odluka da se poslovi sprovedu.
Projekat “Izvor reke za sve nas” je realizovan u okviru programa podrške javnom zagovaranju „Istraži – Osnaži“ koji finansira Vlada Ujedinjenog Kraljevstva, a sprovodi Trag fondacija. Izradu ovog materijala je finansirala Vlada Ujedinjenog Kraljevstva; izneti stavovi nužno ne odražavaju zvaničnu politiku Vlade Ujedinjenog Kraljevstva.
