Zakonski osnov za uspostavljanje Lokalnog registra izvora zagađivanja utvrđen je u Zakonu o zaštiti životne sredine (“Sl. glasnik RS”, br. 135/2004, 36/2009, 36/2009 – dr. zakon, 72/2009 – dr. zakon, 43/2011 – odluka US, 14/2016, 76/2018, 95/2018 – dr. zakon, 95/2018 – dr. zakon i 94/2024 – dr. zakon)
U članu 5. Zakona navodi se sledeće:
Registri izvora zagađivanja životne sredine
Radi praćenja kvalitativnih i kvantitativnih promena u životnoj sredini i preduzimanja mera zaštite u životnoj sredini vode se nacionalni i lokalni registri izvora zagađivanja životne sredine u skladu sa ovim zakonom.
Nacionalni registar izvora zagađivanja životne sredine vodi Agencija za zaštitu životne sredine.
Lokalni registar izvora zagađivanja životne sredine vodi nadležni organ jedinice lokalne samouprave.
Ministar po pribavljenom mišljenju ministra nadležnog za poslove vodoprivrede i rudarstva i energetike, propisuje metodologiju za izradu nacionalnog i lokalnog registra izvora zagađivanja, kao i metodologiju za vrste, načine i rokove prikupljanja podataka.
Zagađivač je dužan da o svom trošku dostavlja propisane podatke na način i u rokovima utvrđenim u skladu sa zakonom.
Dakle, iz navedenog jasno sledi da Lokalni registar izvora zagađivanja uspostavlja lokalna samouprava, preko nadležnog organa (koji je tačno nadležni organ u pitanju utvrđuje za sebe svaka lokalna samouprava posebno), da će Ministar posebnim propisima utvrditi metodologiju za vrste, načine i rokove prikupljanja podataka, a da su sami zagađivači dužni da o svom trošku dostavljaju podatke na način i u rokovima koji su utvrđeni zakonom.
Detaljnija razrada uspostavljanja Lokalnog registra izvora zagađivanja propisana je u Pravilniku o metodologiji za izradu nacionalnog i lokalnog registra izvora zagađivanja, kao i metodologiji za vrste, načine i rokove prikupljanja podataka (“Sl. glasnik RS”, br. 91/2010, 10/2013, 98/2016, 72/2023 i 53/2024) (u daljem tekstu „Pravilnik“)
Pravilnik sadrži pet priloga kojima se utvrđuje spisak delatnosti i minimalne granične vrednosti za izveštavanje za Nacionali i Lokalni registar izvora zagađivanja, zatim spisak zagađujućih materija, spisak zagađujućih materija koje se emituju u vazduh zavisno od delatnosti, spisak zagađujućih materija koje se emituju u vode zavisno od delatnosti, kao i proračuni za određivanje količina emitovanih zagađujućih materija u vazduh.
Pravilnikom je propisan i izgled pet obrazaca na kojima se dostavljaju podaci za potrebe registara, počev od opštih podataka o izvoru zagađivanja preko emisija u vazduh, emisija u vode, emisija u zemljište, do upravljanja otpadom.
Uspostavljanje Lokalnog registra zagađivača i dostavljanje podataka za Lokalni registar po zakonu je obavezno.
Naime po članu 117 pravno lice i odgovorno lice u pravnom licu mogu biti kažnjeni ukoliko ne dostavljaju podatke za potrebe registra na propisan način.
2. Prekršaji
Novčanom kaznom od 500.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj pravno lice ako:
12) ne dostavlja podatke od značaja za vođenje registra izvora zagađivanja životne sredine na propisan način (član 75. stav 5);
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana može se izreći novčana kazna u srazmeri sa visinom pričinjene štete ili neizvršene obaveze, vrednosti robe ili druge stvari koja je predmet prekršaja, a najviše do dvadesetostrukog iznosa tih vrednosti.
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se i odgovorno lice u pravnom licu novčanom kaznom od 25.000 do 50.000 dinara.
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana može se izreći i zaštitna mera zabrane vršenja određene delatnosti u trajanju do tri godine, a odgovornom licu da vrši određene poslove u trajanju do jedne godine.
Dalje, odgovorno lice u organu uprave, odnosno jedinici lokalne samouprave, odnosno organizaciji koja vrši javna ovlašćenja može biti kažnjeno kaznom od 25.000,00 do 50.000,00 dinara i može se izreći i zaštitna mera zabrane vršenja određenih poslova u trajanju do jedne godine.
Član 120******
Novčanom kaznom od 25.000 do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj odgovorno lice u organu uprave, odnosno jedinici lokalne samouprave, odnosno organizaciji koja vrši javna ovlašćenja ako:
15) ne vodi registar izvora zagađivanja životne sredine (član 75. stav 2);
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana odgovornom licu u organu uprave, odnosno jedinici lokalne samouprave, odnosno organizaciji koja vrši javna ovlašćenja može se uz izrečenu kaznu izreći i zaštitna mera zabrane vršenja određenih poslova u trajanju do jedne godine.
Iz svega navedenog jasno je da je uspostavljanje Lokalnog registra izvora zagađivanja, kao i dostavljanje podataka za potrebe Lokalnog registra izvora zagađivanja zakonska obaveza i lokalne samouprave i preduzeća koja se nalaze u grupi onih koja su dužna da dostavljaju podatke za potrebne registra.
Međutim, iako je jasno da je uspostavljanje i održavanje registra zakonska obaveza, stvari u praksi stoje malo drugačije…
