Prostornim planom iz 2006. godine jezero Buljanka predviđeno je za zaštitu, kao jedno od 20 planiranih zaštićenih područja. Na satelitskom snimku iz 2022. vidi se dramatično širenje paraćinske deponije u odnosu na stanje iz 2006. godine.
Prostorni plan navodi da je reč o zvaničnoj deponiji koja je navedena u Nacionalnoj strategiji i Izveštaju o stanju životne sredine iz 2000-te godine.
Kompleks jezera stavljen je pod prethodnu zaštitu odlukom iz 1997. godine, ali odluka nikad nije realizovana. Analize vode pokazale da je ona “nepogodna za bilo kakvu upotrebu”, tj. da ne postoji mogućnosti zaštite jezera dok se prethodno ne prestane sa korišćenjem deponije i ne izvrši rekultivacija, do čega nije došlo. Naprotiv, posle 2010. godine usluga prikupljanja komunalnog otpada proširena je i na sela, što je dovelo do povećanja količine otpada koji se deponuje. Pored dve sanacije deponije, opština nije trajno rešila pitanje deponovanja komunalnog otpada. Transfer stanica – “reciklažno dvorište” u Zmiču nije završena, nije obezbeđena regionalna deponija, pa je “privremeni” karakter Buljanke, koja je po svim planovima trebala da bude zatvorena za deponovanje smeća, produžavan više od decenije.
Jezera i pored sve degradacije predstavljaju značajnu tačku za ptice selice koje koriste dolinu Morave na svojim putovanjima, pa bi i dalje trebalo ovaj prostor planirati za zašittu uz konačno i trajno rešenje deponovanja otpada.
Evo izvoda iz Prostornog plana u kojima se pominju jezero i deponija “Buljanka”:
«Opština Paraćin deponuje čvrsti komunalni otpad na smetlištu udaljenom oko 4 km od centra gradskog naselja, na lokaciji u neposrednoj blizini veštačkog jezera “Buljanka”, nastalog iskopom šljunka. Smetlište je locirano na desnoj obali Velike Morave, na oko 400 m od rečnog toka i na oko 350 m od reke Crnice.. Formiranje smetlišta dovelo je do promene prirodnih uslova filtracije podzemnih voda, i do određenog stepena uticaja na zaga|enje podzemnih voda i zemljišta. Parametri uticaja i stepen zagađenja nisu poznati. U ovakvim stvorenim uslovima, očigledan je negativni uticaj deponije na zemljište u inženjersko-geološkom i hidrogeološkom pogledu. S obzirom na hidrauličku vezu podzemnih i površinskih voda, jasno je da je vektor zagađenja usmeren prema veštačkom jezeru “Buljanka”.
Na osnovu kategorizacije deponija prema Izveštaju o stanju životne sredine za 2000. godinu, deponija “Buljanka” spada u kategoriju zvaničnih deponija površine od 1 do 5 ha, koje ne ispunjavaju ni minimalne mere zaštite, koje su popunjene otpadom i koje odmah treba sanirati, zatvoriti i rekultivisati.
Industrija u obavljanju svoje delatnosti kontinuirano generiše otpad različite kategorije, između ostalog i opasan otpad. Ne postoje procedure koje definišu generisanje, tokove kretanja ovog otpada, aktivnosti i odgovornosti za postupanje sa njim. Sa industrijskim otpadom se neadekvatno postupa počev od mesta njegovog generisanja, njegove kategorizacije, transportovanja, prometa, do postupaka odlaganja (trajnog ili privremenog), čime se direktno ugrožava životna sredina.»
«Predeli posebnih prirodnih odlika:
– Kompleks jezera Buljanka – rešenjem o prethodnoj zaštiti stavljen je pod zaštitu kao prirodno dobro (Sl.gl.RS br.55/97). Tri jezera nastala iskopom šljunka.»
«Postojeće akumulacije na opštinskoj teritoriji su mikroakumulacija Vezirovac na Kneselačkom potoku, dve akumulacije na reci Grzi, kao i kompleks Buljanka, koju čine tri veštačka jezera nastala iskopom šljunka. Buljanka danas ima status degradiranog prostora čija je voda nepogodna za bilo kakvu upotrebu, za koga je neophodno sprovesti mere praćenja kvaliteta voda i određene mere sanacije. Pre svega, treba sprečiti hidrauličku vezu podzemnih i površinskih voda na potezu komunalna deponija – jezero, postavljanjem podzemne brane, uz neizbežni prestanak korišćenja i sanaciju deponije.«
«Veštačka jezera nastala kao posledica kopanja šljunka značajan su potencijal za izletnički i sporstko rekreativni turizam. Kompleks jezera “Buljanka” su trenutno zapuštena i neodržavana, ali sa aktiviranjem investicija, koje bi se usmerile kroz adekvatan projekat, mogla bi da postanu kvalitetno kupalište i interesantno izletište ne samo lokalnog karaktera već i šire. Jezero danas ima status degradiranog prostora, za koga je neophodno sprovesti mere praćenja kvaliteta voda i određene mere sanacije, a pre svega, treba sprečiti komunikaciju deponije i jezera, postavljanjem podzemne brane, uz obaveznu sanaciju i prestanak korišćenja deponije “Buljanka”. Takođe, potencijal predstavlja i akumulacija 7.juli na Karađorđevom brdu koja zbog blizine gradskog naselja može da postane atraktivno kupalište sa sportskim terima i šumskim površinama.»
«Cilj upravljanja otpadom je minimiziranje štetnog uticaja na životnu sredinu, sa ultimativno stabilnim komponentama otpada, uz racionalnu i održivu eksploataciju prirodnih resursa. Upravljanje komunalnim otpadom podrazumeva rešavanje sledećih sektorskih zadataka:
· saniranje sadašnjih nehigijenskih deponija komunalnih otpada (saniranje i konzerviranje preostali faza sanacije smetlišta “Buljanka”i mnoštva rasutih smetlišta). Naime, u toku 2009. Godine Fond za zaštitu životne sredine opštineParaćin realizovao je prvu fazu sanacije, zatvaranja i rekultivacije ovog smetlišta)»
Opština Paraćin trenutno deponuje čvrsti komunalni otpad na smetlištu “Buljanka” (na prostoru od oko 5 ha), lociranom na desnoj obali V.Morave, na oko 400 m od rečnog toka i na oko 350 m od reke Crnice a u neposrednoj blizini kompleksa jezera “Buljanka”. Odlaganje smeća vršeno je bez prethodne pripreme terena, tj. izrade odgovarajuće tehničko-tehnološke i energetske infrastrukture, a dnevna količina smeća koja se doveze na smetlište procenjuje se na 30-40t. Na smetlištu se pored čvrstog komunalnog otpada, nekontrolisano odlaže i industrijski, biohazardni i drugi opasan otpad.
S obzirom na hidrauličku vezu podzemnih i površinskih voda, jasno je da je vektor zagađenja usmeren prema veštačkom jezeru “Buljanka”. Jezero danas ima status degradiranog prostora, za koga je neophodno sprovesti mere praćenja kvaliteta voda i određene mere sanacije (pre svega, sprečiti komunikaciju deponije i jezera, postavljanjem podzemne brane).
Stvoreni uslovi u prostoru deponije i okolini su očigledno neregularni i minimalno kontrolisani. Takođe, potrebno je izvršiti evidentiranje generatora otpada na području opštine Paraćin, što obuhvata detekciju pojave otpada, vrstu i količine generisanog otpada.
Nacionalnom strategijom, deponija “Buljanka” je okarakterisana kao zvanična deponija (površine od 1 do 5 ha), koja ne ispunjava ni minimalne mere zaštite, koja je popunjena otpadom i koju odmah treba sanirati, zatvoriti i rekultivisati.
Ovo podrazumeva otvaranje nove regionalne deponije najverovatnije na području opštine Jagodina (sa transfer stanicama po opštinama) koja bi obuhvatala opštine Jagodina, Ćuprija, Paraćin, Ražanj i Despotovac (oko 220.000 stanovnika i 141,41 t otpada na dan), odnosno reciklažnog centra koji bi osim pomenutih obuhvatio i grad Kragujevac i opštine Topola, Knić i Rekovac (oko 450.000 stanovnika i 288,54 t/dan).»
«Zaštita prirode i prirodna dobra
Zbog specifičnog položaja Paraćina, delatnosti kojima se stanovništvo pretežno bavi, kao i zbog značajnog razvoja privrede i saobraćajne infrastrukture republičkog značaja na teritoriji opštine, neophodno je rezervisati prostore sa namenom zaštite prirodnih resursa (šuma, vodotoka, zemljišta, flore i faune), očuvanjem kvaliteta životne sredine i definisanim korišćenjem za rekreaciju stanovništva u prirodi. U tom kontekstu potrebno je obratiti pažnju na:
područja postojećih izletišta (jezero Buljanka i dr.);»
“Predeli posebnih prirodnih odlika:
◦ Kompleks jezera Buljanka – rešenjem o prethodnoj zaštiti stavljen je pod zaštitu kao prirodno dobro (Sl.gl.RS br.55/97). Tri jezera nastala iskopom šljunka. Karakteriše ih visoka temperatura vode i sadržaj organskih supstanci (iz procednih voda deponije “Buljanka”, pošto je tlo šljunkovito i visoko propustno), što dovodi do zabarivanja (pojačana eutrofikacija jezera). Nepovoljne mikrobiološke karakteristike vode (u bakteriološkom pogledu voda je van klase) stvaraju rizik po zdravlje ljudi, a voda je nepogodna za bilo kakvu upotrebu (kupanje je potrebno zabraniti). Monitoring i mere sanacije sprovesti sa ciljem upotrebljavanja lokaliteta za rekreaciju. Tu se pre svega misli na izmeštanje deponije i postavljanje podzemne brane, koja bi sprečila komunikaciju deponije i jezera.»
«Mere za zaštitu zemljišta
· pristupanje izradi projektne dokumentacije za sanaciju, rekultivaciju, završno nasipanje i zatvaranje deponije “Buljanka” (zvanična deponija koja ne ispunjava ni minimalne mere zaštite, koja je popunjena i koju odmah treba sanirati, zatvoriti i rekultivisati).»
«Transfer stanica
RSPUO za region predviđa izgradnju deponije na području opštine Jagodina i transfer stanicama u Paraćinu
U principu, poželjno je da transfer stanica bude što bliže centru produkcije otpada-gradskom naselju, na pristupačnim lokacijama pored javnog puta, kako zbog manjih troškova transporta komunalnog otpada, tako i zbog mogućnosti da što više građana donese da proda izdvojene sekundarne sirovine, odnosno da odloži kućni otpad koji ima karakter opasnog.
Transfer stanica se gradi na lokaciji komunalne deponije koja će se prethodno sanirati i rekultivisati ( Buljanka)»»
«Turizam
9. Aktivirati izletničkog i sportsko-rekreativnog turističkog kompleksa jezera “Buljanka”, kao kvalitetno kupalište i interesantno izletište ne samo lokalnog karaktera.»
«Upravljanje komunalnim i ostalim otpadom
3. Izvršiti sanaciju i rekultivaciju postojeće nehigijenske deponije “Buljanka”, kako bi se otklonila permanentna opasnost zagađenja podzemnih i površinskih voda.»
«III 4.2.7.Prioriteti u zaštiti životne sredine
Planska rešenja ostvariva do 2014. godine:
3. Sačiniti koncepciju upravljanja otpadom koji podrazumeva zatvaranje, sanaciju i rekultivaciju postojećeg smetlišta “Buljanka”, i otvaranje nove (regionalne) sanitarne deponije na teritoriji opštine Paraćin (ili neke od opština “Trograđa”), kao i postepeno uvođenje sistema za reciklažu otpada.“
Projekat “Zaštitimo prirodu Paraćina” se sprovodi u okviru projekta Beogradske otvorene škole „Zeleni inkubator“, uz finansijsku podršku Evropske unije i Fondacije Fridrih Ebert. Sadržaj ove stranice nužno ne odražava stavove donatora ni Beogradske otvorene škole, i za njega je isključivo odgovorno Udruženje građana “Pridruži se” Paraćin.
